អរិយសច្ចៈ, ទ្រឹស្តីកំពូលរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា

អរិយសច្ចៈ ទ្រឹស្តីកំពូលរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា

ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ទ្រឹស្តីអរិយសច្ចៈ គឺជាទ្រឹស្តីកំពូលមួយ ។ អរិយសច្ចៈ មានន័យថា សេចក្តីពិតដ៏ប្រសើរ ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ។ អរិយសច្ចៈ ដែលព្រះពុទ្ធបានពិចារណា មានបួនប្រការ ហៅថា ចតុរាអរិយសច្ចៈ

១- ទុក្ខអរិយសច្ចៈ

២- សមុទយអរិយសច្ចៈ

៣- និរោធអរិយសច្ចៈ

៤- មគ្គអរិយសច្ចៈ ។

១.ទុក្ខអរិយសច្ចៈ : គឺជាសេចក្តីទុក្ខពិតដែលកើតមានដល់មនុស្សសត្វគ្រប់រូប ហើយពុំអាចចៀស ផុតឡើយគ្រាន់តែខុសគ្នាត្រង់អ្នកខ្លះមានទុក្ខតិច អ្នកខ្លះទៀតមានទុក្ខច្រើនប៉ុណ្ណោះ ។ចំពោះទុក្ខ របស់មនុស្សមានបួនធំៗគឺ :

– ជាតិទុក្ខ : ទុក្ខព្រោះមានកំណើតតាំងពីផ្ទៃម្តាយមកម្ល៉េះ

– ព្យាធិទុក្ខ : ទុក្ខព្រោះមានជំងឺផ្សេងៗមកបៀតបៀន

– ជរាទុក្ខ : ទុក្ខព្រោះចាស់ ជរា ទ្រុឌទ្រោម

– មរណទុក្ខ : ទុក្ខព្រោះសេចក្តីស្លាប់ឈានចូលមកដល់ មានការឈឺចាប់ ឬ មានការពិបាកខ្លាំងមុនពេលស្លាប់ ។

២. សមុទយអរិយសច្ចៈ : គឺជាសចក្តីពិតដែលកើតឡើងមកអំពីហេតុ ឬមានឫសគល់យ៉ាងពិត ប្រាកដ ។ ឯហេតុដែលនាំឲ្យមានទុក្ខមានធំៗពីរគឺ :

១ ទុក្ខព្រោះអវិជ្ជា ដោយអវិជ្ជាគឺ ជាសេចក្តីល្ងង់ខ្លៅ ឬ មិនដឹង មិនយល់នូវហេតុដែលនាំឲ្យកើតទុក្ខ ។ អវិជ្ជានេះនាំឲ្យកើតមានតណ្ហាឡើង ។

២ ទុក្ខព្រោះតណ្ហា ដោយតណ្ហាគឺជាសេចក្តីស្រេកឃ្លាន សេចក្តីប្រាថ្នា សេចក្តី លោភលន់ ចង់មាន ចង់បានអ្វីៗគ្រប់បែបយ៉ាង មិនចេះឆ្អែតមិនចេះចប់ ។ តណ្ហាជាប្រភព ឬជាឫសគល់ចម្បងដែលនាំឲ្យកើតទុក្ខគ្រប់ប្រការ ហើយនាំឲ្យមានកំណើតថ្មីបន្តគ្នាមិនដាច់ ។

៣- និរោធអរិយសច្ចៈ : គឺការរួចស្រឡះ ឬ ការរំលត់ទុក្ខជាសេចក្តីពិត ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់សម្តែងថា ទីដែលរួចចាកផុតទុក្ខ គឺនិព្វាន ។ ដើម្បីរំលត់ឲ្យបានអស់រលីងនោះ យើងត្រូវបំបាត់អវិជ្ជា រំលីងឫសគល់នៃទុក្ខ គឺបំបាត់អវិជ្ជា និងរំលាយតណ្ហា។

នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ដើម្បីធ្វើការរំលត់ទុក្ខ គឺត្រូវប្រតិបតិ្តដូចខាងក្រោម :

៤- មគ្គអរិយសច្ចៈ : គឺជាផ្លូវ ឬ មធ្យោបាយនាំឲ្យផុតចាកទុក្ខ គឺសេចក្តីពិត ។ ដើម្បីរំលត់ទុក្ខ ហើយទៅដល់និព្វាន ព្រះពុទ្ធបានបញ្ជាក់ថា ការប្រកាន់យកផ្លូវកណ្តាល ហើយប្រកាន់ប្រតិបត្តិយ៉ាងខា្ជប់ខ្ជួននូវមគ្គទាំង ៨ នោះគឺ :

១ សម្មាទិដ្ឋិ : ការយល់ឃើញត្រូវ គឺការយល់ឃើញពិតនូវសភាវធម៌ទាំងពួង

២ សម្មាសង្កប្ប : ការត្រិះរិះត្រូវ គឺការត្រិះរិះក្នុងការមិនព្យាបាទ មិនបៀតបៀន ចំពោះមនុស្សសត្វទូទៅ ។ ការត្រិះរិះត្រឹមត្រូវនាំឲ្យមនុស្សជួបនូវផលល្អ និងទទួលបាននូវសេចក្តីសុខចម្រុងចម្រើន ។

៣ សម្មាវាចា : ការនិយាយត្រឹមត្រូវ គឺការប្រើពាក្យសម្តីត្រឹមត្រូវ វៀរចាកការប្រព្រឹត្តិអាក្រក់ ដោយការនិយាយស្តីបួនយ៉ាង :

៙ មុសាវាទ ពាក្យមិនពិត ឬ និយាយកុហក

៙ បិសុនាវាទ ពាក្យនិយាយស៊កសៀតញុះញង់បំបែកបំបាក់

៙ ផរុសវាទ ពាក្យជេរប្រទេច តិះដៀលដៀមដាម

៙សម្ផសប្បវាទ ពាក្យឡេះឡោះក្លែងសើចលេងឥតប្រយោជន៍

៤ សម្មាកម្មន្ត គឺជាទង្វើត្រឹមត្រូវ ការងារត្រឹមត្រូវ គឺប្រព្រឹត្តល្អ វៀរចាកកាយទុច្ចរិតបីយ៉ាង :

– បាណ (ការសម្លាប់សត្វមានជីវិត)

– អទិន្ន (ការលួចទ្រព្យអ្នកដទៃ)

– កាមេ(ការប្រព្រឹត្តិខុសតាមផ្លូវកាម ឬរួមភេទជាប្តីប្រពន្ធ កូនអ្នកដទៃដែលមានគេហួងហែងថែរក្សា) ។

៥ សម្មាអាជីវ : គឺការប្រកបរបរទទួលទានត្រឹមត្រូវ គឺវៀរចាកការចិញ្ចឹមជីវិតខុសគន្លងធម៌ ដូចជា លួច ប្លន់ ទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃ និងធ្វើជំនួញខុសច្បាប់រដ្ឋ និងច្បាប់ប្រពៃណីជាដើម ។

៦ សម្មាវាយាម : គឺការព្យាយាមត្រឹមត្រូវ គឺការព្យាយាមខាងផ្លូវចិត្តគំនិត ដូចជាការការពារមិនឲ្យមានអំពើបាប ឬ អកុសលដែលនាំឲ្យមានភាពសៅហ្មងក្នុងសន្តានចិត្ត ។

៧ សម្មាសតិ : គឺការភ្ញាក់រលឹកត្រឹមត្រូវ ( ឬ ការនឹកឃើញត្រឹមត្រូវ ការចងចាំបានល្អ) និងដឹងខ្លួនជានិច្ច ។ សតិល្អ ប្រៀបដូចជាឆ្មាំទ្វារដ៏ល្អក្នុងការឃ្លាំមើល និងការពារកុំឲ្យគ្រឿងវិញ្ញាណមាន : ភ្នែក ត្រចៀក អណ្តាត ច្រមុះ កាយទទួលអារម្មណ៍អាក្រក់បាន ។

៨ សម្មាសមាធិ : ការធ្វើសមាធិត្រឹមត្រូវ គឺការចម្រើនភាវនា ដើម្បីតម្កល់ចិត្តឲ្យនឹងមិនឲ្យរវើរវាយ អណ្តែតអណ្តូង ពោលគឺតាំងចិត្តឲ្យស៊ប់ក្នុងអារម្មណ៍តែមួយ ។

ផ្លូវ ឬ មធ្យោបាយទាំងប្រាំបីខាងលើនេះ បង្រួមបានដល់(សីល សម្មាធិ បញ្ញា) ៕